۲۰۲۰ ؛ سال سخت جهان به اذعان UNODC ,

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد ،گزارش ۲۰۱۸ سازمان ملل از وضعیت تولید، قاچاق، توزیع منطقه ای و مصرف موادمخدر و روانگردان ها در جهان، در مقایسه با گزارش سال های پیش از ۲۰۱۷، نگرانی های جدی تر و هولناک تری داشت.

افزایش ۵ درصدی کشفیات تریاک، افزایش ۱۳ درصدی کشفیات هرویین و افزایش ۳۳ درصدی کشفیات مورفین، موید این واقعیت است که شبکه جهانی قاچاق موادمخدر، همچنان بیشترین فعالیت خود را بر سرمایه گذاری بابت تولید هرچه بیشتر مخدرهای برپایه تریاک صرف می‌کند و نگرانی عمده دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم ملل متحد این است که بیشترین کشفیات مخدرها در قاره آسیا و مسیر بالکان (۸۱ درصد) بوده و پس از آن، شبکه پلیسی قاره اروپا، سهم ۱۳ درصدی کشفیات را دارد.

این تفاوت معنادار میزان کشفیات، متوجه این واقعیت نگران کننده است که فاصله کوتاه کشورهای حوزه آسیا و بالکان تا قطب تولید تریاک، هرویین و مورفین جهان؛ افغانستان، این مسیر امن و کم هزینه را برای شبکه ترانزیت مهیا کرده که ضمن جابه جایی اوزان بالا از شاهراه های داخلی و برون مرزی قاره آسیا به مقصد قاره سبز، در این مسیر مشتریان دایمی را شناسایی کرده و به بازارهای پایداری دست پیدا کند که قطعا، سود نهایی، چند صد برابر تخمین اولیه از تراز اقتصادی عرضه و تقاضا در قاره اروپاست.

تا امروز، هنوز هیچ پیش بینی تازه ای از آینده کشت خشخاش و تولید تریاک، مورفین و هرویین در افغانستان مطرح نیست اما گزارش ۲۰۱۸ UNODC این تاکید را دارد که تا پایان سال ۲۰۱۷، کشت خشخاش در منطقه مثلث طلایی - لائوس، کامبوج و میانمار - و مکزیک (تولیدکننده سنتی تریاک در امریکای جنوبی) هم افزایش یافته و حالا، بیش از ۳۶۷ هزار هکتار از زمین های واقع در آسیای جنوب شرقی و امریکای لاتین هم باید به زمین های زیر کشت خشخاش در افغانستان اضافه شود که با تجمیع این وسعت که بعید به نظر می‌رسد در سال ۲۰۱۸، رو به کاهش رفته باشد، حدود ۷۰۰ هزار هکتار زمین در کشورهای فقیر آسیا و امریکای لاتین، زیر کشت خشخاش است که در اولین برآورد نسبی، می‌توان پیش بینی کرد که در سال ۲۰۱۸، انبارهای افغانستان، میانمار و مکزیک، حداقل ۱۴ هزار تن تریاک در خود جا داده که این مقدار، برای تولید ۱۴ هزار کیلو هرویین کفایت می‌کند.

در گزارش ۲۰۱۸ سازمان ملل هم این عدد مورد تایید قرار گرفته که افغانستان تا پایان ۲۰۱۷، ۷۷۹۰ تن تریاک تولید کرده که از این میزان، بیش از ۶ هزار تن تریاک، به لابراتوارهای تولید هرویین در افغانستان فرستاده خواهد شد تا برای استحصال ۴۸۶ الی ۷۳۶ تن هرویین صادراتی با خلوص بالا، فرآوری شود.

نکته دیگری که حالا نگرانی جدی دولت های جهان را رقم زده، بنا بر گزارش سازمان ملل، تا پایان سال ۲۰۱۷، ۲۷۵ میلیون نفر از جمعیت جهان، مصرف کننده انواع مواد اعتیادآور بوده اند (بیش از ۱۲۸ میلیون نفر، مصرف کننده مخدرهای بر پایه تریاک و آمفتامین ها) و تعداد مصرف کنندگان حشیش هم به ۱۸۸ میلیون نفر افزایش یافته است. در گزارش UNODC، شیوع سالانه مصرف موادمخدر در قاره اروپا ۷ دهم درصد برآورد شده به این معنا که در صورت ثابت ماندن این برآورد، سالانه حداقل ۵ میلیون نفر به جمعیت معتادان در قاره اروپا اضافه می‌شود.

پس از رونمایی از گزارش ۲۰۱۸ دفتر مقابله با موادمخدر و جرم سازمان ملل، الکساندر فدولوف؛ نماینده مقیم UNODC در تهران در گفت وگوی کوتاهی با «اعتماد» تایید کرد که بنا به گزارش مرکز مونیتورینگ اعتیاد و مصرف مواد مخدر اروپا EMCDDA، هنوز پرمصرف ترین موادمخدر در قاره اروپا، تریاک و هرویین است و این اعلام به این معناست که شبکه جهانی قاچاق موادمخدر، با وجود آنکه تا امروز، به سطح مناسبی از عرضه و تقاضا برای مت آمفتامین رسیده و حالا در کل دنیا، ۲۹ میلیون نفر مشتری «شیشه» هستند، اما هنوز راغب نیست رده مخدرهای برپایه تریاک را تنزل دهد.

با چنین شرایطی، سه ضلع «مثلث طلایی» و افغانستان و پاکستان در منطقه «هلال طلایی» با سوءاستفاده از فساد دولت های شان، با سوءاستفاده از آشوب داخلی و سایه گسترده ناامنی بر مناطق زیر کشت خشخاش که هر روز در شناسنامه جغرافیایی این کشورها، سهم بیشتری می‌گیرد، همچنان برای تغذیه بازار تشنه تریاک و هرویین و مورفین خواهند تاخت و این، نمایه پیش روی جهان برای سال نوی میلادی است.

حمید صرامی، مدیر کل آموزش و تحقیقات ستاد مبارزه با موادمخدر با نگاهی به گزارش ۲۰۱۸ ملل متحد، وضعیت بازار جهانی عرضه و تقاضای موادمخدر در سال ۲۰۲۰ را تحلیل کرده است.

به عنوان یک پژوهشگر، درباره گزارش ۲۰۱۸ دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل و آینده تولید، قاچاق، توزیع و مصرف مواد مخدر و روانگردان در جهان چه تحلیلی دارید؟

چشم انداز این گزارش و وضعیت مقابله و مبارزه با قاچاق مواد مخدر در جهان، چشم اندازهای مثبتی نیست. اعداد و ارقام این گزارش و روند فعالیت شبکه های قاچاق نشان می‌دهد که طی ۵ سال آینده - ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵- با انفجار تولید و مصرف مواد مخدر و روانگردان در جامعه جهانی مواجه خواهیم شد و هشدار نگران کننده این است که مصرف غیرقانونی داروهای اعتیادآور، کانابیس (حشیش) و مت آمفتامین (شیشه) در تمام کشورها رشد چشمگیری خواهد داشت در حالی که اعداد و نمودارهای گزارش ۲۰۱۸ سازمان ملل نشان می‌دهد که در ۵ سال پیش رو، با کاهش سن مصرف، افزایش ورود زنان، افزایش ورود افراد تحصیلکرده و افزایش ورود شاغلان به چرخه مصرف مواجه خواهیم شد.

اعدادی که در این گزارش ثبت شده، متاسفانه نشان می‌دهد که گویا عزم جدی در جامعه جهانی برای کنترل مصرف مواد مخدر و روانگردان وجود ندارد، چون سال ۲۰۰۹ و در زمان برگزاری اولین مجمع سازمان همکاری شانگهای با موضوع مبارزه با قاچاق مواد مخدر با حضور ۱۵ کشور حوزه تولید و قاچاق تریاک، تعداد مصرف کنندگان مواد مخدر در جهان، ۲۵ میلیون نفر بود و حالا گزارش ۲۰۱۸ ملل متحد به ما می‌گوید که این عدد، ظرف ۱۰ سال به ۲۷۵ میلیون نفر رسیده است.

معنای این افزایش و این تعداد مصرف کننده مواد مخدر این است که در فاصله سال های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۹ با وجود کنوانسیون ۱۹۶۱ (معاهده بین المللی سال ۱۹۶۱ برای ممنوعیت تولید و عرضه غیرقانونی داروهای اعتیاد آور بر پایه شاهدانه) کنوانسیون ۱۹۷۱ (معاهده بین المللی سال ۱۹۷۱ برای کنترل عرضه غیرقانونی داروهای روانگردان از نوع آمفتامین، باربیتورات ها، بنزودیازپین ها و مکمل معاهده ۱۹۶۱) پروتکل الحاقی ۱۹۷۲ (معاهده بین المللی سال ۱۹۷۲ برای اصلاح کنوانسیون ۱۹۶۱ که در زمان برگزاری نشست تصویب این معاهده، سازمان بهداشت جهانی، شورای کنترل بین المللی مواد مخدر و سازمان بین المللی پلیس جنایی INTERPOL هم حضور داشتند) کنوانسیون ۱۹۸۸ (معاهده بین المللی سال ۱۹۸۸ با توسعه ابعاد مبارزه با قاچاق مواد مخدر از جمله مبارزه با پولشویی و کنترل پیش سازهای تولید مخدرها و روانگردان ها و همچنین استرداد قاچاقچیان مواد مخدر) و بیانیه سیاسی کاهش تقاضای ۱۹۹۸ (جلسه ویژه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد معضل جهانی مواد مخدر UNGASS که ژوئن ۱۹۹۸ در نیویورک برگزار شد) و جلسات پی در پی کمیسیون مواد مخدر سازمان ملل CND و نظارت های هیات بین المللی کنترل مواد مخدر INCB، روند مصرف رو به افزایش بوده و این افزایش، بنا بر نمودارهای گزارش ۲۰۱۸ سازمان ملل، همچنان ادامه خواهد داشت.

واقعیت این است که صرف ارایه این گونه گزارش ها، برای کنترل این وضعیت نگران کننده، کفایت نمی‌کند و باید تمهیدات جدی برای جلوگیری از توسعه کشت خشخاش و جلوگیری از شیوع مصرف غیرمجاز داروهای اعتیادآور و به خصوص، کنترل تغییرات پی در پی الگوی مصرف و به ویژه، چند مصرفی (POLY DRUG USE مصرف ترکیبی مخدر/ روانگردان/ الکل/ دارو برای دریافت همزمان لذت تخدیری و انرژی زایی که معمولا یکی از این مواد، پایه مصرف است و ماده دوم یا سوم یا چهارم، نقش پاکسازی عوارض ماده پایه را دارد) اتخاذ شود.

سوال اساسی این است؛ کشورهای غربی و به ویژه سازمان ملل متحد، برای مهار این روند چه برنامه هایی دارند؟ صرف ارایه توصیه هایی به دولت ها درباره لزوم توسعه برنامه های پیشگیرانه و سیاست های درمانی یا حتی مقابله با قاچاق مواد مخدر، حرف های فانتزی و شیک است چون ظرف ۱۰ سال، جمعیت مصرف کننده مواد مخدر، ۱۰ برابر شده و از ۲۵ میلیون نفر به ۲۷۵ میلیون نفر رسیده. امروز باید از دولت ها پرسید برای کنترل این اعداد چه برنامه ای دارند؟

گزارش دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم ملل متحد تایید می‌کند که محبوب ترین ماده مخدر در قاره اروپا هرویین است آن هم در حالی که فاصله این قاره تا قطب تولید کوکایین؛ امریکای لاتین، بسیار کمتر از فاصله اروپا تا قطب تولید هرویین؛ افغانستان است و حتی کوتاهی این مسیر باعث می‌شود هرویین، ارزان تر و از کانال های امن تر به دست شبکه های منطقه ای برسد.

تحلیل شما از این موضوع چیست؟ چرا شیوع مصرف هرویین در قاره اروپا، بیشتر از کوکایین است؟ این احتمال وجود دارد که اتاق فکر قاچاق مواد مخدر، حتی سلیقه بازار را هم به میل خودش تغییر دهد؟

البته گزارش ۲۰۱۸ ملل متحد نشان می‌دهد که مصرف کوکایین در جامعه جهانی در سال های آینده رو به افزایش خواهد رفت و شاید هم این سوال شما درست باشد. شاید اتاق فکر در تعیین ذائقه بازار نقش دارد اما چرایی تفاوت الگوهای مصرف در کشورها؛ اینکه در یک کشور، هرویین محبوبیت بیشتری دارد و در کشوری دیگر، کوکایین، بیشتر فروش می‌رود و حتی در کشوری، چند مصرفی رایج تر است، بسیار پیچیده است و شاید فقط بتوان گفت اگر اتاق فکری برای بازار و روند عرضه و تقاضا، سیاستگذاری می‌کند، مایل است که فعلا، الگوی غالب جهان، کانابیس باشد و مت آمفتامین، در رده دوم قرار بگیرد که البته افزایش شیوع مصرف کانابیس هم بسیار غیرمنطقی است.

غیرمنطقی به چه معنا؟
به این معنا که افزایش شیوع مصرف آن هم در فاصله دو سال، نباید به چنین عددی برسد و این اعداد، نشان می‌دهد که سیستم هوشمند اعتیاد یا به قول شما، اتاق فکر شبکه جهانی قاچاق، با افزایش تبلیغات برای کانابیس در شبکه های غیرقانونیBLACK MARKET به دنبال جذب مشتریان جدید برای مت آمفتامین است.

یعنی کانابیس در حال تبدیل به دروازه ورود به مصرف مت آمفتامین است؟
دقیقا و اگر این اتفاق رخ بدهد، سود بسیار بیشتری به جیب شبکه جهانی قاچاق مواد مخدر سرازیر می‌شود و این فرضیه را تایید می‌کند که این شبکه، با بهره از یک سیستم هوشمند و پویا، با یک نگاه فعال و دینامیک به زمانبندی تغییر الگوهای مصرف، به دنبال جذب مشتری بیشتر است که نتیجه نهایی این هدف گذاری، نابود کردن نسل ها، برهم زدن توسعه پایدار کشورها و البته توسعه اقتصاد سیاه پی ریزی شده بر درآمدهای کثیف است.

و تاثیرگذاری بر اقتصاد کلان کشورهای مقصد؟
قطعا، وقتی می‌گوییم این شبکه برای ضربه زدن به توسعه پایدار هدف گذاری کرده، به این معناست که بافت اجتماعی و بافت اقتصادی جوامع را مورد آسیب قرار دهد. ضربه به بافت اقتصادی، دستیابی دولت ها به توسعه پایدار را مختل می‌کند و ضربه به بافت اجتماعی، انسجام و سرمایه اجتماعی کشورها را درهم می‌شکند که متاسفانه امروز، شاهد هر دو اتفاق در جهان هستیم.

به عنوان یک پژوهشگر، این نگرانی را دارید که کارتل های مواد مخدر بتوانند به بازارهای بزرگ اقتصادی جهان ورود پیدا کنند؟
قطعا شرایط تمام کشورها تا سال ۲۰۲۵ از بابت مقابله با قاچاق مواد مخدر، یک چشم انداز منفی است و پیش بینی من این است که توسعه این اقتصاد سیاه، شرایط دشوارتری را برای کشورها رقم خواهد زد که در صورت تحقق چنین اتفاقی، دور از انتظار نیست که بافت اقتصادی کشورها هم آسیب های جدی تر و جدیدتری را متحمل شود.

حتی در کشورهای پیشرفته؟
این اتفاق، بیشتر برای کشورهای در حال توسعه رخ خواهد داد، چون هوشمندی کشورهای توسعه یافته برای مقابله با قاچاق مواد مخدر و آسیب های آن، به بلوغ نسبی رسیده اما کشورهای عقب مانده و در حال توسعه، حتما از بابت توسعه ریشه های شبکه قاچاق مواد مخدر، لطمه جدی می‌خورند.